Wat is een gemachtigde in de AI‑verordening?
- Hanjo Mastenbroek
- 31 okt
- 3 minuten om te lezen
Een gemachtigde is een partij binnen de Europese Unie die namens een aanbieder van een AI‑systeem de wettelijke verplichtingen op zich neemt. Dit betekent dat de aanbieder zelf buiten de EU kan zijn gevestigd, maar door de gemachtigde toch aanspreekbaar wordt voor Europese autoriteiten. Kortom, de gemachtigde fungeert als de Europese vertegenwoordiger van de aanbieder.
Wettelijke definitie
Volgens artikel 3, lid 5 van de AI‑verordening is een gemachtigde:
“een in de Unie gevestigde natuurlijke of rechtspersoon die een schriftelijke machtiging heeft gekregen van een aanbieder van een AI‑systeem om namens hem de verplichtingen en procedures van deze verordening respectievelijk na te komen en uit te voeren.”
In gewone taal: iemand die in de EU woont of gevestigd is, die door een aanbieder een officiële opdracht krijgt om in de EU namens die aanbieder de regels na te leven.
Wat doet een gemachtigde in de praktijk?
De gemachtigde is aanspreekpunt voor toezichthouders en autoriteiten in de EU — als een aanbieder buiten de EU daar niet direct toe in staat is.
Hij/zij ontvangt de technische documentatie, draagt zorg voor de toegang tot die informatie en bewaart belangrijke gegevens zoals de conformiteitsverklaring van het systeem.
Als gemachtigde moet je samenwerken met inspecties of controles en erop toezien dat de aanbieder de verplichtingen onder de AI‑verordening naleeft.
In de praktijk betekent dit dat bedrijven buiten de EU die willen opereren in de EU‑markt afhankelijke zijn van de gemachtigde om écht compliant te kunnen zijn. Wat is de rol van de gemachtigde ten opzichte van andere actoren?
Actor | Is dit een gemachtigde? | Uitleg |
❌ Nee | Brengt AI-systeem onder eigen naam op de markt, ook buiten de EU. | |
❌ Nee | Brengt AI-systeem van buiten de EU op de markt, zonder vertegenwoordiging. | |
❌ Nee | Verkoopt of levert door binnen EU, geen vertegenwoordiging. | |
❌ Nee | Gebruikt AI-systeem, vertegenwoordigt geen aanbieder. | |
✅ Ja | Vertegenwoordigt aanbieder buiten de EU binnen de Unie. | |
Exploitant | ⚠️ Soms | Overkoepelend begrip, kan gemachtigde omvatten afhankelijk van context. |
Voorbeelden
Voorbeeld 1
Een Amerikaans bedrijf ontwikkelt een AI‑systeem en wil dit beschikbaar stellen aan Europese klanten. Het bedrijf wijst een Europees juridisch kantoor aan als gemachtigde. Dit kantoor voert namens het Amerikaanse bedrijf alle verplichtingen uit in de EU.
Voorbeeld 2
Een buiten‑EU tech‑startup verkoopt een generatief AI‑model via een platform dat Europese gebruikers bedient. Zij stelt in een schriftelijke overeenkomst een gemachtigde in Nederland aan, die op verzoek van de Nederlandse toezichthouder documenten verstrekt en samenwerkt met autoriteiten.
Voorbeeld 3
Een aanbieder buiten de EU gebruikt een gemachtigde om te zorgen dat alle gebruikersinformatie in het Nederlands beschikbaar is, en om te reageren op incidentmeldingen binnen de EU‑lidstaten. De gemachtigde heeft zo de taak gekregen om toezicht te houden op naleving en contact te houden met nationale toezichthouders.
Waarom is deze rol belangrijk?
De rol van gemachtigde maakt het mogelijk dat aanbieder buiten de EU toch effectief verantwoordingsplichtig is in Europa. Het voorkomt dat een aanbieder zich verschuilt achter internationale constructies en nergens toezicht wordt gehouden. Voor Europese gebruikers en autoriteiten is het van groot belang om één aanspreekpunt te hebben dat lokaal gevestigd is, dat is precies wat de gemachtigde biedt.
Veelgestelde vragen
Wanneer heb ik een gemachtigde nodig? Als je als aanbieder buiten de EU een AI‑systeem op de Europese markt brengt of in gebruik stelt, dan moet je een gemachtigde binnen de EU aanwijzen.
Verander ik door gemachtigde te zijn ook automatisch aanbieder?
Nee, de gemachtigde vertegenwoordigt de aanbieder; hij is geen aanbieder zelf tenzij hij het systeem onder eigen naam op de markt brengt.
Welke verantwoordelijkheid heeft de gemachtigde? De gemachtigde moet beschikken over de technische documentatie, samenwerken met autoriteiten, verzoeken beantwoorden en ervoor zorgen dat de aanbieder de wettelijke verplichtingen nakomt.