Zienswijze artikel 4:8 Awb bij toezichthouders: uw invloedsmoment

Wanneer u als ondernemer te maken krijgt met een toezichthouder, kan het gebeuren dat u een brief ontvangt waarin een voorgenomen besluit wordt aangekondigd. Dat kan bijvoorbeeld gaan over het opleggen van een bestuurlijke boete, een aanwijzing, een dwangsom of het voornemen om informatie openbaar te maken. Dit is het moment waarop de zienswijze volgens artikel 4:8 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) in beeld komt.

In deze blog leg ik uit wat deze zienswijze inhoudt, wanneer deze van toepassing is en waarom het verstandig is om daar serieus mee om te gaan. Ik richt mij daarbij specifiek op ondernemers en organisaties die al in contact zijn met toezichthouders. De zienswijze op grond van artikel 3:15 Awb, die onderdeel is van de uniforme openbare voorbereidingsprocedure van afdeling 3.4 Awb, laat ik in dit blog buiten beschouwing.

Wat is een zienswijze volgens artikel 4:8 Awb?

De zienswijze is uw reactie op een voorgenomen besluit van een bestuursorgaan. Het is een formeel moment waarop u nog vóórdat het besluit wordt genomen, uw standpunt kunt toelichten. Dat doet u als belanghebbende die het besluit niet zelf heeft aangevraagd, maar die wel gevolgen kan ondervinden van dat besluit.

Volgens artikel 4:8 Awb moet het bestuursorgaan u in de gelegenheid stellen een zienswijze te geven als:

• u niet de aanvrager van het besluit bent, en

• het bestuursorgaan weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat u bedenkingen hebt, en

• het besluit gebaseerd is op gegevens over feiten of belangen die u betreffen, die niet door u zijn verstrekt.

In dat geval moet u worden gehoord voordat het besluit wordt genomen. U mag kiezen of u schriftelijk of mondeling reageert. Het bestuursorgaan moet vervolgens uw reactie meewegen in de besluitvorming.

Waarom is de zienswijze van belang voor u?

De zienswijze is het eerste en vaak enige moment waarop u rechtstreeks invloed kunt uitoefenen op het besluit, vóórdat het definitief is. In die fase kunt u:

• onjuiste of onvolledige informatie corrigeren;

• uw belangen duidelijk maken;

• alternatieve oplossingen aandragen;

• aantonen dat het voorgenomen besluit disproportioneel is.

Wordt deze kans gemist, dan is het besluit in veel gevallen al juridisch afgerond en rest enkel nog bezwaar of beroep. Dat is kostbaarder, langduriger en risicovoller. In veel zaken leidt een goed onderbouwde zienswijze ertoe dat het bestuursorgaan afziet van het voornemen of het besluit aanpast.

Wanneer geldt artikel 4:8 Awb?

Artikel 4:8 is niet op elk besluit van toepassing. De voorwaarden zijn specifiek. De regeling geldt alleen als:

• het gaat om een belastend besluit, zoals een boete, een last onder dwangsom of openbaarmaking van informatie;

• u niet de aanvrager bent van het besluit;

• het bestuursorgaan zich baseert op gegevens die u betreffen, maar die niet door u zelf zijn verstrekt;

• u géén wettelijke verplichting heeft geschonden om die gegevens zelf te verstrekken;

• er geen spoedeisend belang is dat het horen onmogelijk maakt.

  
  

Als deze voorwaarden zijn vervuld, is het bestuursorgaan verplicht u te horen. Doet het dat niet, dan is het besluit genomen in strijd met de hoorplicht en kan dat reden zijn voor vernietiging in bezwaar of beroep.

Wat als u geen zienswijze indient?

Het niet indienen van een zienswijze volgens artikel 4:8 Awb betekent niet dat u automatisch uw recht op bezwaar of beroep verliest. U blijft in beginsel ontvankelijk in verdere procedures.

Toch kan het niet reageren nadelige gevolgen hebben:

• U laat de kans liggen om het besluit te beïnvloeden voordat het is genomen;

• Uw bezwaar later kan als minder overtuigend worden gezien als u eerder had kunnen reageren;

• Het bestuursorgaan neemt mogelijk onjuiste feiten of aannames mee in het definitieve besluit.

Daarom raad ik aan om in vrijwel alle gevallen waarin u een uitnodiging tot het geven van een zienswijze ontvangt, daarvan gebruik te maken.

Wat moet er in een zienswijze staan?

Een zienswijze moet duidelijk, onderbouwd en relevant zijn. Ik adviseer u om het volgende op te nemen:

• een verwijzing naar het voorgenomen besluit;

• de reden waarom u belanghebbende bent;

• een uitleg waarom u bezwaar hebt tegen het voorgenomen besluit;

• een overzicht van de feiten zoals u die ziet;

• verwijzingen naar wet- en regelgeving, indien van toepassing;

• eventuele stukken die uw visie ondersteunen.

  
  

U kunt dit schriftelijk doen of mondeling tijdens een hoorzitting. In beide gevallen moet het bestuursorgaan vastleggen wat u naar voren brengt.

Wat doe ik voor u in deze fase?

Wanneer u een voornemenbesluit van een toezichthouder ontvangt, ondersteun ik u bij:

• het toetsen of artikel 4:8 Awb van toepassing is;

• het opstellen van een heldere en juridisch onderbouwde zienswijze;

• het verzamelen van relevante documenten en feiten;

• het voeren van overleg met het bestuursorgaan;

• het voorbereiden van een mondelinge toelichting;

• en, indien nodig, de vervolgstappen als het besluit toch wordt genomen.
  

Deze fase vraagt om zorgvuldigheid. Een overtuigende zienswijze maakt het verschil tussen een aangepast besluit of een langdurige juridische procedure.

Veelgestelde vragen over artikel 4:8 Awb

Wat is het verschil tussen een zienswijze en bezwaar? Een zienswijze dient u in vóórdat een besluit wordt genomen. Bezwaar maakt u tegen een al genomen besluit. De zienswijze is dus preventief, het bezwaar is reactief.

Ben ik verplicht om een zienswijze in te dienen?

Nee, het is niet verplicht. Maar het is vaak verstandig om het wel te doen omdat u hiermee het besluit kunt beïnvloeden.

Mag ik mijn zienswijze mondeling geven?

Ja. U mag kiezen tussen schriftelijk of mondeling. Bij een mondelinge zienswijze moet het bestuursorgaan een verslag opstellen van wat u naar voren brengt.

Kan ik bewijsstukken toevoegen aan mijn zienswijze?

Ja, dat is zelfs aan te raden. Feiten, rapporten of verklaringen kunnen uw standpunt kracht bijzetten.

Wat gebeurt er als ik te laat reageer?

Dan kan het bestuursorgaan beslissen het besluit te nemen zonder uw input. Tijdig reageren is daarom cruciaal.

Wordt mijn zienswijze echt meegewogen? Ja. Het bestuursorgaan moet uw zienswijze betrekken bij de besluitvorming. Doet het dat niet, dan kan dat reden zijn voor vernietiging van het besluit in bezwaar of beroep.

Wanneer geldt artikel 4:8 Awb niet? Bij spoedeisendheid, als u al verplicht was de informatie aan te leveren en dat niet hebt gedaan, of als het besluit gebaseerd is op gegevens die u zelf heeft verstrekt.

Heeft u een voorgenomen besluit ontvangen van een toezichthouder en wilt u weten wat uw positie is? Neem dan contact op. Ik help u graag om uw belangen te beschermen, nog vóórdat het besluit definitief is.