Wat is de definitie van AI in de AI Act?
- Hanjo Mastenbroek
- 1 okt
- 4 minuten om te lezen
Bijgewerkt op: 10 okt
In het kort: wat betekent “AI”?
AI, oftewel kunstmatige intelligentie, is een breed begrip dat verwijst naar systemen die taken uitvoeren waarvoor normaal menselijk denken nodig is. Denk aan herkennen, voorspellen, beslissen. Maar die uitleg is vaag. Wat mensen “AI” noemen verschilt sterk van wat de wet daar juridisch onder verstaat, of wat er wordt bedoeld daarmee in de AI-wetgeving.
Dit artikel legt uit:
Wat AI in de praktijk betekent (spraakgebruik)
Hoe men daar in de jaren 90 naar keek
Wat het vandaag inhoudt, technisch en maatschappelijk
Hoe de AI Act “AI” juridisch definieert
Wat dit betekent in concrete voorbeelden
AI in spraakgebruik: alles wat slim voelt
In alledaagse taal bedoelen mensen met AI alles wat geautomatiseerd en “slim” overkomt:
Een chatbot die reageert alsof het een mens is
Een camera die gezichten herkent
Een app die je muziekvoorkeur voorspelt
Een zelfrijdende auto die beslissingen neemt
Wat opvalt: we gebruiken het label AI zodra een systeem gedrag vertoont dat lijkt op denken, analyseren of leren. Maar in de praktijk zijn deze systemen technisch vaak heel verschillend. Soms is het een simpel regelsysteem. Soms een complex zelflerend model.
De drempel voor “AI” in spraakgebruik is dus laag: elk systeem dat “meer doet dan je verwacht” krijgt het label al snel.
Hoe men in de jaren 90 over AI dacht
Ook dertig jaar geleden sprak men al over AI. Maar wat toen als AI gold, zou vandaag soms als “dom” worden gezien.
Veelgebruikte AI-toepassingen in de jaren 90:
Schaakcomputers (zoals IBM’s Deep Blue)
Spraakherkenning op telefoonlijnen
Expert systemen in de geneeskunde of techniek
Simulatieprogramma’s die logica volgden
Deze toepassingen waren vaak gebaseerd op vaste regels, beslisbomen en logica. Ze leerden zelden van nieuwe data, maar konden wél complexe taken uitvoeren binnen afgebakende domeinen.
Deep Blue, bijvoorbeeld, werd beroemd omdat het wereldkampioen schaken Garry Kasparov versloeg. Het werd als AI gezien, ondanks dat het systeem geen gevoel of intuïtie kende. Alles draaide op rekenkracht, evaluatiefuncties en vooraf ingeprogrammeerde beslisstructuren.
Belangrijk onderscheid:
AI in de jaren 90 = symbolisch, regels gestuurd, voorspelbaar
Geen echte adaptiviteit of dataleren
Wel ‘intelligent gedrag’ binnen vaste kaders
AI vandaag: data, algoritmes en leren
De AI-systemen van nu werken heel anders. De nadruk ligt niet meer op regels, maar op patronen leren uit data. Het systeem krijgt voorbeelden, leert verbanden en past die toe in nieuwe situaties. Veelgebruikte technieken zijn machine learning en deep learning.
Typische kenmerken van moderne AI:
Data-intensief: leren op basis van miljoenen voorbeelden
Adaptief: kan zich aanpassen op basis van nieuwe input
Autonoom: neemt zelfstandig beslissingen
Niet transparant: vaak moeilijk te verklaren hoe uitkomst tot stand komt
Voorbeelden van hedendaagse AI:
Een taalmodel dat zinnen genereert
Een algoritme dat sollicitanten selecteert
Een medische AI die tumoren herkent op scans
De systemen zijn krachtiger en veelzijdiger dan ooit, maar ook ondoorzichtiger. Dat roept vragen op over verantwoordelijkheid, uitlegbaarheid en eerlijkheid.
De AI Act: wat is AI volgens de wet?
Sinds augustus 2024 geldt in Europa de AI Act: een wet die bepaalt wanneer een systeem juridisch als AI wordt beschouwd, en welke regels dan gelden. De wet hanteert een eigen definitie.
Samengevatte juridische definitie van een AI-systeem:
Een machinegebaseerd systeem dat: ontworpen is om met verschillende niveaus van autonomie te werken mogelijk aanpassingen kan maken na ingebruikname van input afleidt welke output (voorspelling, beslissing, aanbeveling) nodig is waarmee het een fysieke of digitale omgeving beïnvloedt
Belangrijke elementen:
Autonomie: het systeem opereert (gedeeltelijk) zelfstandig
Adaptiviteit: het systeem kan leren of zich aanpassen
Inferentie: het systeem trekt conclusies op basis van input
Beïnvloeding: de output van het systeem heeft impact op de omgeving
De AI Act maakt hiermee duidelijk onderscheid tussen:
AI-systemen: vallen onder de wet
Niet-AI-software: blijven buiten scope, mits ze puur deterministisch zijn
Waarom deze definitie nodig is
Zonder definitie zou elke softwaretoepassing, zelfs een simpele rekentool, onder “AI” kunnen vallen. Dat zou onwerkbaar zijn. De AI Act probeert daarom een balans te vinden tussen:
Technologische realiteit
Juridische afbakening
Handhaafbaarheid
Met deze definitie kunnen toezichthouders zoals de Autoriteit Persoonsgegevens en de Autoriteit Consument & Markt beter bepalen: welke systemen vallen binnen toezicht, en welke niet?
Wanneer is iets wel of geen AI volgens de wet?
Voorbeeldtoepassing | AI volgens AI Act? | Waarom (of waarom niet)? |
Schaakcomputer (1997) | Meestal niet | Geen adaptiviteit, vaste regels |
Chatbot voor klantenservice | Ja | Autonoom, inferentie, beïnvloeding |
Sollicitatie-algoritme | Ja | Beslissingen, mogelijk leren, high-risk |
Simpele rekenapp | Nee | Geen autonomie, geen inferentie |
Slimme thermostaat | Soms | Afhankelijk van leervermogen en impact |
Excel met vaste formules | Nee | Pure automatisering zonder intelligentie |
Let op: AI-systemen die alleen intern worden gebruikt (en niet commercieel aangeboden) kunnen soms deels worden uitgezonderd, afhankelijk van context.
Van spraakgebruik naar juridische realiteit
Spreektaal gebruikt “AI” losjes: elk systeem dat een beetje slim lijkt, krijgt het label. Maar:
Wat we AI noemen in gewone taal, is vaak géén AI volgens de AI Act
Wat we “gewoon software” vinden, kan wél AI zijn volgens de wet
Of iets AI is, hangt af van autonomie, adaptiviteit en beslisinvloed
Daarom is een scherp onderscheid nodig: alleen dan kunnen we helder toezien, toetsen en, waar nodig, handhaven.
FAQ – Veelgestelde vragen over AI-definities
Is alles wat slim is ook AI? Nee. Alleen systemen die autonoom werken, conclusies trekken uit input én daarmee invloed uitoefenen, gelden als AI in juridische zin.
Geldt de AI Act ook voor klassieke software? Nee, tenzij die software voldoet aan de AI-kenmerken zoals autonomie en adaptiviteit.
Valt een chatbot altijd onder de AI Act? Ja, meestal wel, vooral als de bot zelfstandig antwoordt en keuzes maakt.
Kan oude AI zoals Deep Blue ook onder de wet vallen? Waarschijnlijk niet: Deep Blue werkte op vaste regels en rekenschema’s, zonder echte adaptiviteit.
Wie bepaalt uiteindelijk wat AI is? Toezichthouders baseren zich op de AI Act-definitie en bijbehorende richtsnoeren.