Wat is een besluit volgens de Awb?
- Hanjo Mastenbroek
- 22 sep
- 4 minuten om te lezen
Wat verstaan we onder een besluit?
Een besluit is een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan met juridische gevolgen op basis van publiekrecht. Dat staat in artikel 1:3 van de Awb. Al is de letterlijke tekst iets formeler, die luidt namelijk;
1. Onder besluit wordt verstaan: een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een publiekrechtelijke rechtshandeling.
Concreet betekent dit dat de overheid iets formeel vastlegt, zoals een vergunning verlenen, een boete opleggen of regels uitvaardigen. Belangrijk is dat het besluit schriftelijk is, door een bevoegd orgaan komt en juridisch effect heeft.
Een besluit is dus geen willekeurige handeling of mening, maar een officiële overheidsdaad met rechtsgevolgen.
Verschillende typen besluiten in de praktijk
Niet elk besluit is hetzelfde. De Awb onderscheidt meerdere vormen, elk met hun eigen kenmerken. Hieronder vind je de belangrijkste typen besluiten en wanneer ze voorkomen.
Belangrijkste vormen van besluiten:
Beschikking: gericht op één persoon of organisatie. Bijvoorbeeld: een subsidie toekennen.
Algemeen verbindend voorschrift: zoals een gemeentelijke verordening.
Beleidsregel: geeft aan hoe een bestuursorgaan zijn bevoegdheid uitoefent.
Plannen: zoals een bestemmingsplan.
Overige besluiten van algemene strekking: bijvoorbeeld een verkeersbesluit.
Toelichting per type:
Een beschikking is het meest concreet: het is gericht op een individu of specifiek geval. Denk aan het verlenen van een vergunning door de AFM aan een financieel dienstverlener.
Een beleidsregel geeft richting aan het handelen van een bestuursorgaan. Bijvoorbeeld: de NVWA kan beleidsregels hanteren voor welke stappen volgen bij voedselveiligheidsincidenten.
Een algemeen verbindend voorschrift is juridisch bindend voor iedereen binnen het toepassingsgebied. Voorbeeld: regels over energielabels die via het ministerie worden vastgesteld.
Voorwaarden waaraan een besluit moet voldoen
Een geldige overheidsbeslissing is niet zomaar een e-mail of telefoontje. De Awb stelt duidelijke eisen.
Checklist: wanneer is er sprake van een besluit?
De beslissing is schriftelijk vastgelegd.
Het komt van een bestuursorgaan.
Het heeft juridische gevolgen op basis van publiekrecht.
De inhoud is helder, met duidelijke strekking.
Er is een motivering opgenomen.
De beslissing is kenbaar gemaakt aan belanghebbenden.
Waarom dit belangrijk is
De schriftelijke vorm zorgt ervoor dat burgers weten waar ze aan toe zijn en bezwaar of beroep kunnen instellen. Zonder heldere motivering en bekendmaking bestaat het risico dat het besluit niet rechtsgeldig is of vernietigd wordt door de rechter.
Een voorbeeld: als de Arbeidsinspectie een boete oplegt maar niet duidelijk aangeeft waarom en op basis van welke bevoegdheid, kan dat besluit later sneuvelen in beroep.
Wat valt níet onder een besluit?
Lang niet alles wat de overheid doet, is een besluit in de zin van de Awb. En dat heeft gevolgen: als er geen formeel besluit is, kun je meestal ook geen bezwaar maken.
Geen besluit zijn bijvoorbeeld:
Mondelinge mededelingen.
Informatieve brieven zonder rechtsgevolg.
Feitelijke handelingen (zoals een inspectiebezoek).
Voornemens of waarschuwingen zonder juridische werking.
Voorbeeld uit de praktijk
Stel: een NVWA-inspecteur zegt tijdens een bedrijfsbezoek dat je iets moet aanpassen, maar er volgt geen schriftelijk besluit. Dan is er formeel gezien nog geen besluit. Pas als er een schriftelijk bevel of sanctie komt, kun je daartegen bezwaar maken.
Dit onderscheid is cruciaal. Zonder formeel besluit heb je als burger of ondernemer geen toegang tot bestuursrechtelijke rechtsbescherming.
Concrete voorbeelden van besluiten door toezichthouders
Om het begrip besluit tastbaar te maken, volgen hieronder vier voorbeelden van toezichthouders die in de praktijk besluiten nemen:
1. ACM – Kartelboete
De ACM legt een boete op aan bedrijven die verboden prijsafspraken maakten. De schriftelijke beslissing waarin deze boete wordt opgelegd, is een beschikking. Het gaat om een individuele maatregel met directe rechtsgevolgen.
2. NVWA – Verkoopverbod
Bij herhaalde overtredingen kan de NVWA besluiten om de verkoop van een bepaald product te verbieden. Dit besluit wordt schriftelijk gecommuniceerd, voorzien van motivering en gebaseerd op wettelijke bevoegdheden.
3. AFM – Vergunningverlening
De AFM kent een vergunning toe aan een vermogensbeheerder. In het besluit staat onder welke voorwaarden de vergunning geldt. Dit is een beschikking, gericht op één onderneming.
4. ILT – Stillegging werkplaats
De Inspectie Leefomgeving en Transport kan besluiten dat een werklocatie acuut moet worden stilgelegd wegens onveilige omstandigheden. Dat gebeurt op basis van een formeel besluit met rechtsgevolgen.
Het belang van een besluit bij bezwaar en beroep
Besluiten zijn het startpunt van rechtsbescherming voor burgers en bedrijven. Allee
n tegen een formeel besluit kun je bezwaar maken of naar de bestuursrechter stappen.
Waarom het besluit zo belangrijk is:
Zonder besluit geen bezwaar of beroep.
De inhoud van het besluit bepaalt de ruimte voor juridische toetsing.
Slechte motivering of gebrekkige bekendmaking leidt vaak tot vernietiging.
Een voorbeeld: als een bestuursorgaan een besluit neemt zonder de belanghebbende op de hoogte te brengen, kan dit besluit later als onrechtmatig worden aangemerkt. Daarom is het cruciaal dat besluiten juridisch kloppen én goed worden gecommuniceerd.
Veelgestelde vragen over besluiten in de Awb
Wat is het verschil tussen een besluit en een beschikking?
Een beschikking is een individueel besluit, bijvoorbeeld over een vergunning of boete. Een besluit is de bredere term.
Kan ik bezwaar maken tegen elk besluit?
Ja, tenzij het gaat om besluiten waar de wet bezwaar uitsluit. Maar mondelinge mededelingen of feitelijke handelingen vallen niet onder het bezwaarrecht.
Is een beleidsregel ook een besluit?
Ja, beleidsregels worden bij besluit vastgesteld, maar ze binden vooral het bestuursorgaan zelf. Burgers kunnen daar niet direct rechten aan ontlenen.
Wat als een besluit niet gemotiveerd is?
Dan kan het onrechtmatig zijn en vernietigd worden door de rechter. Motivering is verplicht volgens de Awb.
Moet een besluit altijd schriftelijk zijn? Ja, dat is een harde eis. Mondelinge mededelingen zijn niet rechtsgeldig als besluit.